The dramaturge moves between the circles around a production and the circles created when the production interferes with the audience, the city, the world. The circles meet, inter-act. The walls that connect these circles are made of skin, they have pores, they breathe. Dramaturgy for me is learning to handle complexity. It is feeding the ongoing conversation on the work, it is taking care of the reflexive potential as well as of the poetic force of the creation. Dramaturgy is building bridges, it is being responsible for the whole, dramaturgy is above all a constant movement. Inside and outside. ” – Marianne van Kerkhoven
Dramaturge
De dramaturgische blik
Toen ik begon met mijn studie Theaterwetenschap, in 2004 in Utrecht, en leerde wat een dramaturge was, wist dat ik er één wilde zijn. Een dramaturge kan bewegen tussen het sociale, het politieke, het filosofische, het artistieke, het persoonlijke en het universele in. Denkend, schrijvend, in gesprek met de leden van een artistiek team, maar ook met het publiek. Zoals ik het invul, meander ik tussen de gemeenschappen die ik ken en de gemeenschappen waarin ik me een ‘ander’ voel in, en probeer die verschillende verhalen met elkaar te verbinden. Daarna is er in het theater de mogelijkheid om al die werelden samen te brengen.
Stel je voor: Twee mensen lopen over een bospad, en hebben een lang gesprek over het verlangen naar een thuis. De één is zoekende, in de war, ongeduldig, voelt angst en frustratie, de ander is kalm, ziet onbegrensde mogelijkheden. De één ziet een huis voor zich met een puntdak, een eigen gezin, een kleine gemeenschap en dagen die op elkaar lijken. De ander ziet zichzelf alleen in een camper, alleen met een oude hond en een route waar van afgeweken mag worden. Even later lopen deze twee mensen naakt dezelfde zee in. De één voelt zich omhelsd, herboren, verbonden met de lucht en het water de ander afgewezen, ongemakkelijk en koud tot op het bot.
Verschillende perspectieven
Ik ben altijd gefascineerd geweest door dit gegeven; hoe anders wij mensen dezelfde situaties ervaren, hoe anders we over dezelfde dingen nadenken. Hoe deze twee perspectieven zelfs binnen één mens tegelijkertijd aanwezig kunnen zijn. Hoe anders dezelfde wereld voor iedereen is. Hoe beweeglijk de werkelijkheid. Hoe complex, hoe veelvormig. Dat het zelfs binnenin één mens per dag kan verschillen: hoe de wereld aanvoelt, hoe je jezelf aanvoelt. En dat de taal daar soms alles, en soms helemaal niets mee te maken heeft.
De rol van de taal
Ik proef de woorden van de één en de woorden van de ander en voel dat er een verschil in zit. De woorden die we gebruiken om onze ervaringen te beschrijven, hebben soms totaal verschillende betekenissen, zelfs als we precies dezelfde woorden gebruiken. Het verschil is vaak niet direct te begrijpen als je erover nadenkt, het is meer een gevoel, een zintuiglijke ervaring.
De verhalen die we elkaar vertellen
Vaak en veel kom ik in mijn werk tegen dat ik me afvraag; wiens verhaal wordt hier niet verteld? Wie of wat wordt hier niet gehoord? Waarom niet? Is het verhaal niet bekend, of wordt het weggestopt? Hoe kan het weer in het licht komen, en welke vorm moet het materiaal aannemen om al die stemmen een plek te geven? Deze vraag houdt me al zo lang ik me kan herinneren bezig, en heeft te maken met mijn eigen achtergrond, opvoeding, perspectief.
Muziektheater en poëzie
Ik werk het liefst voor theatergezelschappen voor wie muziek een belangrijke rol speelt in de voorstelling, omdat ritme en klank een prettige, verbindende taal zijn. Ik ben geïnteresseerd in theatervoorstellingen waarin de tekst wel een rol speelt, maar geen sturend verhaal of narratief is. Mijn fascinatie voor taal en wat je daar allemaal wel en niet mee kunt overbrengen voert me vaak naar plekken waar taal juist wordt gemeden, of alleen poëtisch ingezet. Daar komt mijn klik met het Theaterlabor in Bielefeld vandaan; de liefde voor Grotowksi, Artaud en de manier waarop taal wordt ingezet om een beleving op te roepen, niet om een betekenisgevend verhaal te vertellen. En daar zit ook mijn liefde voor de poëzie; omdat ze een wereld aanraakt die normaal haast niet in woorden te vangen is.
Theaterschrijfster
In de afgelopen jaren ben ik mijn schrijven steeds meer als een onderdeel van mijn rol als dramaturge gaan zien. Het schrijven dat ik doe is vaak gestuurd door zintuiglijkheid, door beleving, en is mijn manier om iets te onderzoeken. Bijvoorbeeld het thema van een voorstelling, de ideologie van de makers, de mogelijke betekenissen van een bepaalde inspiratiebron. Daarom schrijf ik hier af en toe een blog, om mijn ervaringen tijdens het maakproces te delen. Het schrijven van theaterteksten dat ik vroeger deed, ontwikkeld zich naar een schrijven dat in dienst staat van mijn werk als dramaturge.