Voor dit project was ik als dramaturg verbonden aan de Duitse theatergroep Theaterlabor. Het doel van het project was het creëren van een kennisarchief, dat hier te vinden is: justlab-online.eu
Natuurlijk resulteerde ons project in een voorstelling; ‘The Passage’. Hierin ervaart het publiek het resultaat van de artistieke reizen van drie verschillende theatergroepen, die samengesmolten zijn in één voorstelling. Hier wil ik een korte impressie geven van de artistieke inbreng van elke groep in het project.
Theaterlabor
Theaterlabor uit Bielefeld vocht een beetje met het thema van dit project: rechtvaardigheid. Onze regisseur Indira Heidemann had haar bedenkingen bij het innemen van een standpunt over dit onderwerp, vanuit een Duits perspectief. Daarom kozen we ervoor om dit onderwerp meer vanuit een planetair perspectief te bekijken en het te benaderen als ‘rechtvaardigheid tussen soorten’. We werden geïnspireerd door Donna Haraway’s werk Staying with the trouble, waarin ze zich afvraagt hoe we ‘goed samen kunnen leven en sterven’ met alle levende wezens (‘critters’) hier op deze planeet. Om ‘bij de problemen te blijven’, kozen we ervoor om in te zoomen op de fysieke condities van ons lichaam en hoe we ons goed door deze wereld kunnen bewegen, bewust van onszelf en onze omgeving. Dit perspectief werd ook geïnspireerd door het werk van W.F. Alexander (1869-1955), die een techniek ontwikkelde waarmee acteurs zichzelf en hun acties op het toneel op een minder inspannende, efficiëntere manier konden uitvoeren. We bestudeerden de mogelijkheden van het lichaam, de bewegingen van de wervelkolom en de manier waarop ons hoofd op onze wervels balanceert. En realiseerden ons, terwijl we naar onszelf keken, dat mensen niet altijd geholpen worden door hun grote vermogen om te denken en hun wereld te conceptualiseren. In feite leidt hun vermogen om concepten als ‘vooruitgang’ en ‘ontwikkeling’ te bedenken vaak tot het creëren van verhalen die bewezen hebben destructief te zijn voor de habitat waarin we leven. Het zoeken naar harmonie en evenwicht met de natuur lijkt op dit moment een cruciale kwestie van ‘rechtvaardigheid’ te zijn.
Plavo Požoriste
Plavo Theatre (‘het blauwe theater’) uit Belgrado is sterk geworteld in de praktijk zoals onderwezen door Jerzy Grotowski en Eugenio Barba. Hun fysieke training, die ze bijna dagelijks en gedurende meer dan twintig jaar uitoefenen, geeft hun bewegingen op het podium een kwaliteit van hoge precisie en behendigheid. Hun persoonlijke toewijding aan het werk, waarin ze altijd op zoek zijn naar het overwinnen van grenzen en obstakels in zichzelf, leidt tot een aanwezigheid van hoog bewustzijn op het podium. Plavo was de initiatiefnemer van dit project en zij boden binnen het thema rechtvaardigheid drie sterke artistieke inspiratiebronnen aan. Ten eerste het verhaal ‘Voor de wet’ van Franz Kafka, dat vraagtekens zet bij de mogelijkheid om gerechtigheid te vinden voor de gewone man, binnen dit leven. Ten tweede het werk van Dostojevski, in het bijzonder de hoofdstukken ‘Opstand’ en ‘Grootinquisiteur’ uit het boek Gebroeders Karamazov, die beide de mogelijkheid in twijfel trekken om gerechtigheid te vinden in een wereld waarin religie de moraal vertegenwoordigt. En als we God niet kunnen vertrouwen om gerechtigheid te brengen, zullen we dan gerechtigheid vinden in onszelf, in de menselijke samenleving? Ten derde, de liederen en muzikale kosmos van Rosa Balistreri, die de rebelse energie bevat die nodig is om te overleven wanneer de hele wereld je tegen lijkt te werken. Plavo theater weet hoe absurdisme en het paradoxale aan het werk zijn in deze wereld, en in hun voorstellingen brengen ze deze energie op het podium door middel van intelligente provocatie.
Teatr ZAR
Teatr Zar uit Polen heeft een basis van zang in de voorstelling ingebracht. Hun theaterwerk is geworteld in meerstemmige liederen (polyphonic song), waarvoor ze de hele wereld over reizen. Ze leren deze liederen van lokale gemeenschappen, die het ritueel van samen zingen nog geïntegreerd hebben in hun dagelijks leven. Door deze liederen uit het hoofd te leren, maken de leden van Teatr Zar contact met mensen uit deze verschillende culturen. Samen zingen, ook voor ons, tijdens het repetitieproces, is een zeer effectieve manier gebleken om contact te maken en een gemeenschappelijke menselijkheid te vinden. Tijdens het maken van The Passage zijn de liederen van Zar een onmisbare lijm gebleken om de voorstelling bij elkaar te houden. In het laatste deel van het proces slaagde Jaroslaw Fret erin om onze volledige voorstelling samen te binden, via drie onmisbare elementen. Ten eerste, door ons de context van een begraafplaats te geven, ten tweede door het openen van de voorstelling met een slim gekozen grap en bovenal, ten derde, via de symboliek van het enige overgangsritueel waartegen we niet in opstand kunnen komen en dat misschien wel de enige rechtvaardigheid in het leven vormt: onze sterfelijkheid.
‘The Passage’ is nog te zien op 6 juni in Theaterlabor in Bielefeld, en via een livestream die tegen die tijd beschikbaar zal zijn via https://theaterlabor.eu/events/european-laboratory-theatre-the-passage.
